آموزش پرورش عقرب

آشنایی با عقرب و آناتومی آن

در بدن عقرب‌ها، مانند بسیاری از حیوانات دیگر از دسته عنکبوتیان، دو قسمت اصلی وجود دارد:

• سرسینه در جلوی بدن؛
• شکم در پشت آن.

هر بخش از بدن عقرب به دو بخش میانی و خلفی تقسیم می‌شود. درحالی‌که سرسینه به‌نظر می‌آید که یک تکه است، اما واقعاً دو بخش مشخص میانی و خلفی دارد. در دو طرف سرسینه، انبرک‌ها، پاها و آرواره‌های دهانی وجود دارند که به شکل بندبند هستند. بر روی سطح پشت سرسینه، چشم‌های میانی و جانبی قرار دارند، درحالی‌که سطح شکمی با آخرین بند انبرک‌ها، پاها و دیگر اجزای آن، پوشیده شده است.

هر بند در قسمت میانی روی سطح پشتی به نام «ترگیت» شناخته می‌شود و سطح شکمی «استرنیت» نام دارد. در سطح شکمی پشتی، ۷ بند وجود دارد، درحالی‌که در سطح شکمی تنها ۵ بند دیده می‌شوند. همچنین، در سطح شکمی میانی، عضوهایی مانند روزنه‌های تنفسی، شانه‌ها، و سرپوش تناسلی قابل رؤیت هستند. بخش خلفی یا دُم، کم‌عرض‌تر از تنه است و شامل ۵ بند است که در نوک بخش خلفی، غدّه سمی و نیش واقع شده‌اند.

عقرب‌ها جانورانی شبانه هستند؛ به این معنا که در طول روز، زیر سنگ‌ها و در سوراخ‌های خود پنهان می‌شوند و در تاریکی شب، که امنیت برقرار است، به شکار می‌روند. آن‌ها از جانوران گوشت‌خوار هستند و شکار خود را با زخم‌های زهرآلود در آخر دم خود فلج می‌کنند. زمانی که مواد غذایی کم می‌شود، عقرب‌ها به‌شکل حیرت‌انگیزی از سرعت سوخت‌وساز بدن خود کم می‌کنند؛ اما در زمان شکار، با بیشترین سرعت ممکن رفتار خواهند کرد.

شرایط محل نگهداری عقرب

پرورش عقرب مشابه پرورش سایر موجودات زنده نیست. محل نگهداری عقرب باید در محیطی مناسب و دور از شهر و روستاها باشد و بهترین محیط برای پرورش عقرب‌ها، زمین‌های بیابانی و محصور است که حداقل ۱۰ کیلومتر از مناطق شهری فاصله داشته باشند.

برای انتخاب محل نگهداری عقرب‌ها باید دقت و توجه کافی به جزئیات داشته باشید. همچنین، محل نگهداری عقرب باید دمای مناسبی داشته باشد که برای هر گونه،‌ متغیر است. توجه به تهیه غذای مناسب از دیگر نکات حیاتی در پرورش عقرب‌ها است. این حیوانات در شب فعالیت زیادی دارند و غذای آن‌ها باید کافی باشد. همچنین، نیاز آن‌ها به آب نسبت به سایر حیوانات کمتر است.

تغذیه عقرب پرورشی

برای تغذیه عقرب‌ها، می‌توانید از منابع غذایی متنوعی استفاده کنید. این حیوانات از کرم‌های خاکی، جیرجیرک‌ها و انواع مختلف عنکبوت‌ها، حشرات، مارمولک و حتی پستانداران کوچک مانند موش و عقرب‌های دیگر تغذیه می‌کنند.

برای حفظ سلامتی و رشد بهتر عقرب‌ها، لازم است که مواد تقویتی و غذایی کافی به آن‌ها برسد. همچنین، دسترسی آن‌ها به آب آشامیدنی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به این نکات و ارائه یک منبع تغذیه متنوع و تغذیه‌یار برای عقرب‌ها، می‌توانید به سلامتی و رشد بهتر آن‌ها کمک کنید.

تولید مثل و تکثیر عقرب

عقرب‌ها زنده‌زا هستند و عمدتاً از نیمۀ تابستان تا نیمه پاییز تولید مثل می‌کنند. هنگام تولید مثل، تعداد نوزادها متفاوت است و از ۲ تا ۹۰ عدد می‌تواند متغیر باشد. در بعضی از انواع عقرب‌ها، نوزادان از سر خارج می‌شوند درحالی‌که در برخی دیگر از دم عقرب به دنیا می‌آیند.

پس‌از تولد، نوزادان عقرب خود را به سطح پشتی بدن مادر می‌رسانند و تا زمان نخستین پوست‌اندازی، در ناحیه پشت عقرب مادر جابه‌جا می‌شوند. در این مدت، به‌علت گرسنگی و نبود غذا، عقرب مادر اغلب از برخی از نوزادان خود به‌عنوان منبع غذا استفاده می‌کند و بالعکس، بچه‌ها نیز از طریق مادرشان غذا می‌خورند.

تجهیزات مورد نیاز جهت پرورش عقرب

برای پرورش عقرب‌ها، استفاده از امکانات و تجهیزات مناسب ضروری است. برخی از تجهیزات مورد نیاز برای پرورش عقرب به‌شرح زیر هستند:

• محفظه نگهداری پلاستیکی: برای ایجاد محیط مناسب و امن برای عقرب‌ها.
• مینی ترازوی دیجیتالی: برای اندازه‌گیری دقیق مواد غذایی و مواد تغذیه‌ای.
• Ph سنج: برای کنترل و مانیتورکردن محیط اسیدیته و بازیته محفظه.
• آکواریوم زایشگاه عقرب: برای تولید و تکثیر عقرب‌ها در شرایط مطلوب.
• دماسنج و رطوبت‌سنج: برای نظارت و کنترل دما و رطوبت محیط نگهداری.
• چراغ قوه UV: برای ایجاد نور مناسب برای عقرب‌ها و تشویش فعالیت شبانۀ آن‌ها.
• دستگاه دیسیکاتور: برای کنترل و مدیریت رطوبت محیط نگهداری.
• پنس بلند برای برداشتن عقرب: برای انتقال و جابه‌جایی عقرب‌ها به‌صورت ایمن.
• الکتروشوک: برای مدیریت و کنترل برخی از عقرب‌های خطرناک.
• ماسه مرغوب برای کف محفظه: برای ایجاد زیرۀ محیط مناسب و بافتی که به عقرب‌ها آسیب نرساند.
• لوله آزمایشگاهی: برای انجام آزمایش‌های مورد نیاز در محیط نگهداری.
• دستگاه فریز: برای نگهداری و مدیریت مواد غذایی مورد استفاده.
• آب‌پاش: برای ارائه آب تمیز و تغذیه‌ای برای عقرب‌ها.
• جعبه کمک‌های اولیه: برای ایجاد امکانات درمانی در صورت نیاز به درمان عقرب‌ها.
• تانک ازت ۳ لیتری: برای تأمین ازت مورد نیاز برای برخی از گونه‌های عقرب.
• پلیت شیشه‌ای ۱۵ سانت و پلیت پلاستیکی ۸ سانت: برای ایجاد مناطق مختلف در محیط نگهداری و تنوع فضایی برای عقرب‌ها.

زهرگیری عقرب پرورشی (استحصال و نگهداری زهر)

زهر عقرب یک مایع بی‌رنگ و شفاف است که خاصیت قلیایی تا خنثی دارد و در واقع، نوعی پروتئین محسوب می‌شود که می‌تواند برای درمان بیماری‌هایی از جمله رماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید)، بیماری التهاب روده و بیماری اسکلروز متعدد مفید باشد.

روش‌های زهرگیری عقرب متفاوت هستند. یکی از روش‌های پرکاربرد برای استخراج سم عقرب، روش شوک الکتریک است. در این روش، عقرب زنده را با دو پنس مهار و نیش جانور را وارد ظرف شیشه‌ای کوچک می‌کنند. سپس دو سر الکترود دستگاه الکتروشوک را برای لحظه‌ای در طرفین غده سمّی قرار می‌دهند. این عمل باعث انقباض عضلات وابسته می‌شود و زهر کشیده خواهد شد. ترشحات اولیه سم شفاف است؛ اما به‌تدریج کدر و چسبناک می‌شود.

روش دیگری که برای زهرگیری از عقرب پرورشی استفاده می‌شود، روش سایش غدد است. در این روش از بند انتهایی دم عقرب (غده سمی) استفاده می‌شود. ابتدا غده سمی را از محل اتصال با آخرین بند دم قطع می‌کنند و شست‌وشو می‌دهند. سپس در دستگاه‌های خشک‌کننده قرار می‌دهند تا خشک شود. در مرحلۀ بعدی غده‌ها را خرد و با آب مقطر حل می‌کنند. سپس محلول به‌دست آمده را در سانتریفوژ قرار می‌دهند تا مایع محتوی سم جدا شود.

برای نگهداری سم عقرب، سم‌ها را می‌توان در حالت انجماد و خلاء خشک کرد و به‌صورت پودر درآورد. دمای مناسب برای نگهداری سم خشک باید بین 2 تا 4 درجه سانتی‌گراد باشد و سم مایع باید در دمای -80 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود.

بهداشت و کنترل بیماری‌های عقرب

با درنظر گرفتن جزئیات نگهداری و بهداشت عقرب‌ها، می‌توانید از سلامت آن‌ها و کیفیت محصولات خود اطمینان حاصل کنید. برای این منظور، باید آب مورد استفاده برای عقرب‌ها تصفیه شده باشد. همچنین، مراقبت و تمیزبودن محیط عقرب‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.

از جمله مراحل تمیزکردن و نگهداری از عقرب‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از آب تصفیه‌شده: حتماً اطمینان حاصل کنید که آب مورد استفاده برای عقرب‌ها تصفیه‌شده و خالی از آلودگی‌های مخرب است.
• تمیزکاری پارچ‌ها و الک: عقرب‌ها را درون پارچ قرار دهید و چند بار با پنس داخل این پارچ هم بزنید تا آلودگی و خاک از بدن عقرب‌ها جدا شود. سپس عقرب‌ها را در الک قرار دهید. حالا آب پارچ را روی عقرب‌ها بریزید.
• نگهداری در الک: عقرب‌ها را در داخل الک قرار دهید و زیر الک یک سطل بگذارید تا آب خارج‌شده از عقرب‌ها از الک داخل این سطل بریزد.

این مراحل به بهبود شرایط بهداشتی و کنترل بیماری‌های عقرب‌ها کمک می‌کند.

حداقل سرمایه مورد نیاز جهت پرورش عقرب

برای راه‌اندازی کسب‌وکار پرورش عقرب، هزینه‌های مختلفی باید بپردازید که شامل هزینه خرید تجهیزات، خرید عقرب‌ها، غذای عقرب و سایر هزینه‌های مربوطه است. هزینه‌های راه‌اندازی پرورش عقرب عبارت‌اند از:

1. خرید تجهیزات مورد نیاز برای پرورش عقرب، از جمله محفظه‌های نگهداری، ترازوی دیجیتالی،Ph متر، دماسنج و رطوبت‌سنج، چراغ قوه UV و سایر تجهیزات فنّی.
2. هزینه خرید عقرب‌ها شامل هزینه‌های خرید عقرب‌های زنده برای شروع تولید زهر و بهره‌برداری از آن‌ها.
3. هزینۀ خرید غذای مناسب برای عقرب‌ها. توجه داشته باشید غذای عقرب‌ها باید باکیفیت باشد تا بهتر رشد کنند.
4. هزینه‌های مربوط به مکان و محیط نگهداری عقرب‌ها، شامل هزینه‌های اجاره یا ساخت محل نگهداری، نورپردازی، سیستم گرمایش و تهویه و سایر نیازهای مربوطه.
5. هزینه‌های مربوط به مدیریت و نگهداری عقرب‌ها، از جمله نگهداری از سلامت و بهداشت آن‌ها، کنترل شرایط محیطی، پیشگیری از بیماری‌ها و مشکلات مرتبط با پرورش عقرب‌ها.

درآمد و سود پرورش عقرب

از هر ۱۵۰ هزار عدد عقرب حدود ۲۵ گرم سم خشک تولید می‌شود که قیمت هر گرم آن بین بالای ۱۵۰ میلیون تومان است. با محاسبه سود، پس‌از فروش زهر و کم‌کردن هزینه‌های تولید، می‌توانید سود ۸۰ درصدی داشته باشید.

درآمد و سود پرورش عقرب، به عوامل مختلفی مانند نوع عقرب‌ها، قیمت سم و هزینه‌های تولید بستگی دارد. بااین‌حال، پرورش و فروش سم عقرب یک فرصت سودآور و مناسب برای کسب درآمد است، به‌شرطی که به‌خوبی آموزش ببینید و تخصص‌های لازم را داشته باشید.

بازاریابی و فروش در بازار

برای فروش محصولی مثل عقرب که خطراتی به‌همراه دارد و استفاده‌ عمومی ندارد، باید مشتریان خاصی پیدا کنید. این محصولات معمولاً به بازار خارجی فروخته می‌شوند؛ بنابراین باید استراتژی‌های مناسبی برای پیداکردن مشتری در این بازارها درنظر گرفته شود. یکی از راه‌های مؤثر برای معرفی محصول به مشتریان خارجی، حضور در نمایشگاه‌ها و رویدادهای مرتبط با صنعت و محصول شما است. این نمایشگاه‌ها به شما اجازه می‌دهند تا محصول خود را به طرفداران و فعالان این صنعت معرفی و ارتباط مستقیم با مشتریان جدید برقرار کنید.

همچنین، استفاده از سوشال مدیا و بازاریابی اینترنتی نیز یک روش مؤثر برای ارتباط با مشتریان خارجی است. حضور قوی در شبکه‌های اجتماعی مخصوص صنعت و محصول شما، ارسال ایمیل‌های حرفه‌ای و جذاب به مخاطبان موردنظر و استفاده از تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم می‌تواند بازدهی خوبی در جذب مشتریان داشته باشد.

ریسک‌ها و خطرات پرورش عقرب

پرورش عقرب به‌عنوان یک حشره خاص در صنعت‌ با چالش‌ها و خطراتی همراه است که باید برای موفقیت در این زمینه با آن‌ها مقابله کنید. یکی از خطرات مهم در پرورش عقرب‌ها، خطر مربوط به سلامتی آن‌ها است. بیماری‌ها، عفونت‌ها و مشکلات سلامتی می‌توانند جمعیت عقرب‌ها را تهدید کنند. برای حفظ سلامت عقرب‌ها، به نظارت دقیق و اقدامات پیشگیری نیاز است. نگهداری و مراقبت مستمر از عقرب‌ها، پیش‌نیازهایی دارد که شامل فراهم‌کردن محیط و تغذیه مناسب و همچنین شرایط لازم برای تکثیر موفقیت‌آمیز است. مشکلات مربوط به تکثیر نیز یکی از مشکلات و ریسک‌های پرورش عقرب است. از جمله مشکلات مربوط به آن می‌توان به نداشتن تناسب جنسی مطلوب یا مشکلاتی در تخم‌گذاری اشاره کرد.

خطرات مربوط به زندگی گروهی در برخی گونه‌های عقرب نیز وجود دارد که باید با راه‌حل‌های مناسب، مانع ایجاد چنین مشکلاتی شد. مشکلات مربوط به خوراک و تغذیه نیز از جمله مسائلی است که نیاز به توجه دارد. مشکلات قانونی و بازاری نیز باید درنظر گرفته شود. رعایت مقررات قانونی و فروش محصول در بازار، چالش‌های دیگری هستند که در این صنعت باید با آن‌ها مقابله کنید.

مجوزهای لازم برای پرورش عقرب در ایران

برای پرورش عقرب، باید برای اخذ مجوزهای لازم از محیط‌زیست و اداره بهداشت اقدام کنید. همچنین، باید مجوز شکار و صید نیز دریافت کنید. سپس، برای اخذ مجوز از سازمان دام‌پزشکی نیز باید اقدامات لازم را انجام دهید. اگر مدارک و مستندات شما کامل باشد، پروانه یا مجوز شما در اسرع وقت صادر خواهد شد؛ اما این مجوزها حتماً باید توسط مقامات مربوطه بررسی و تأیید شوند.

همچنین، اگر قصد صادرات زهر عقرب را دارید، باید مجوزهای لازم را از اداره گمرک و بازرگانی دریافت کنید که این مجوز نیز باید به‌صورت قانونی از طرف اتاق بازرگانی صادر شود. برای تسریع در فرایند اخذ مجوزها، اطمینان حاصل کنید که تمامی مدارک و اطلاعات مورد نیاز به‌درستی و به‌صورت کامل ارائه شود.